کتاب‌ بهترین وسیله برای به اشتراک گذاشتن اطلاعات، احساسات و تجربیات افراد با یکدیگر است. نوشتن و چاپ کتاب نه تنها سبب تقویت رزومه تحصیلی و یا کاری افراد می‌شود، بلکه از لحاظ معنوی نیز ارزش زیادی داشته و نام مؤلف یا مترجم کتاب را برای همیشه جاودانه می‌سازد. برخی افراد به‌اشتباه تصور می‌کنند که نوشتن کتاب کار بسیار دشواری بوده که نیاز به تخصص و اطلاعات بالایی دارد و برخی دیگر نیز به‌دلیل عدم آشنایی با فرآیند چاپ کتاب از نشر اطلاعات و دانسته‌های خود در قالب کتاب اجتناب می‌کنند. متأسفانه برخی مؤسسات انتشاراتی در رابطه با چاپ کتاب، مدت‌زمان و هزینه‌های آن اطلاعات روشن و شفافی را به افراد ارائه نمی‌کنند، به همین دلیل قصد داریم تا در ادامه به مراحل چاپ کتاب در انتشارات یادگار عمر بپردازیم.

هدف خود را از نوشتن کتاب مشخص کنید.

پیش از انتخاب موضوع برای نوشتن کتاب، لازم است که هدف خود را از چاپ آن مشخص نمایید.

جمع‌آوری منابع مورد‌نیاز برای نگارش کتاب

همان‌طور که در بخش قبلی به آن اشاره شد، بخش مهمی از مراحل چاپ کتاب، جمع‌آوری اطلاعات و منابع مورد‌نیاز است. این امر به‌ویژه زمانی‌که ترجمه کتاب انگلیسی هدف شما باشد، اهمیت پیدا می‌کند.

با بالا رفتن قیمت ارز و اعمال تحریم‌ها، سفارش خرید یا دانلود کتاب خارجی بسیار دشوار و هزینه‌بر شده است. برای کاهش هزینه‌های خود می‌توانید به سایت‌هایی که دارای قابلیت جستجو و دانلود کتاب خارجی رایگان هستند، مراجعه کنید و در صورت وجود نسخه رایگان کتاب مورد‌نظر، اقدام به ترجمه آن نمایید.

برخی از وب‌سایت‌های دانلود کتاب خارجی و همچنین برخی از کتاب‌فروشی‌های آنلاین مانند آمازون به معرفی کتاب‌های پر‌فروش سال نیز می‌پردازند که می‌توانید از فهرست کتاب‌های پر‌فروش برای انتخاب کتاب مورد‌نظر خود استفاده نمایید.

آغاز نگارش کتاب

تألیف کتاب کار چندان راحتی نیست و ممکن است نوشتن اولین جمله روی صفحات سفید، روز‌ها زمان ببرد. معمولاً آغاز نوشتن دشوار است و هر چه به جلو‌تر بروید، روند نگارش تسهیل شده و کلمات خودبه‌خود راه خود را به‌روی کاغذ پیدا می‌کنند.

مطمئناً ترجمه کتاب راحت‌تر از تألیف آن است و تنها به تبحر و تسلط فرد در زمینه ترجمه زبان مبدأ به زبان مقصد نیاز دارد. حتی افرادی که هیچ آشنایی‌ای با زبان‌های خارجی ندارند، به‌راحتی می‌توانند ترجمه کتاب برای انتشارات را به مؤسسات حرفه‌ای ترجمه کتاب مانند انتشارات یادگار عمر بسپارند و بدون هیچ زحمت و یا هدر‌رفت وقت، یک کتاب ترجمه‌شده آماده جهت چاپ تحویل بگیرند.

حتی افرادی که قصد تألیف کتاب‌هایی را دارند که نیازمند گرد‌آوری و ترجمه منابع خارجی هستند، نیز می‌توانند ترجمه منابع انگلیسی را به چنین مؤسساتی بسپارند.

انتخاب عنوان کتاب

برخی افراد پیش از آغاز کردن نگارش کتاب خود، عنوان آن را انتخاب می‌کنند. اما باید بدانید که این کار می‌تواند در فرآیند نگارش کتاب اختلال ایجاد کند، چرا‌که باعث می‌شود شما در طول نوشتن کتاب تلاش بر همسو‌سازی مطالب با عنوان کتاب داشته باشید و این موضوع جلوی پرواز ذهن و ذکر برخی مسائل مهم و جذاب را می‌گیرد، بنابراین انتخاب عنوان در پایان کار بهتر است.

در زمینه انتخاب عنوان یک اصل را به یاد داشته باشید: هر چه ساده‌تر، بهتر! هنگامی‌که در حال ایده پردازی برای عنوان کتاب هستید، به خاطر داشته باشید که تا حد ممکن آن را ساده نگه دارید.

در رابطه با ترجمه کتاب انگلیسی یا هر زبان دیگری باید به‌خاطر داشته باشید که نیازی به ترجمه عینی ‌عنوان کتاب در زبان مقصد نیست. چرا‌که ترجمه عینی ممکن است سبب طولانی شدن، پیچیده شدن، سوءتعبیر یا عدم جذابیت عنوان در زبان مقصد شود.

بازخوانی و ویرایش کتاب پس از آماده شدن فایل کتاب

پس از آنکه فایل کتاب به‌صورت تایپ‌شده یا دست‌نوشته آماده ارسال برای انتشارات شد، لازم است که به بازخوانی آن اقدام کنید.

باید توجه داشته باشید که هر چقدر هم در طول نوشتن کتاب دقت به‌خرج بدهید، باز هم لازم است که چندین بار کل متن کتاب را شخصاً یا با کمک فرد دیگری بازخوانی کنید. در صورت تایپی بودن فایل می‌توانید از نرم‌افزار‌های ویرایش متن نیز کمک بگیرید.

در مرحله بعدی بسته به نوع کتابی که نوشته‌اید، لازم است که از یک ویراستار ادبی یا علمی یا هر دو بخواهید که کتاب شما را بازبینی و ویرایش کنند.

در رابطه با ویراستاری کتاب باید به افراد حرفه‌ای مراجعه کنید که بتوانند غلط‌های املایی و نگارشی، اشکالات تایپی، تنظیمات صفحه‌آرایی و ویراستاری را انجام دهند.

همچنین در این مرحله بایستی نسبت به اسکن تصاویر کتاب یا رسم نمودار‌ها و جداول با نرم‌افزار‌های مربوطه اقدام کنید. مجموعه این عملیات را آماده‌سازی اولیه کتاب می‌نامند و در پایان این مرحله، فایل کتاب، آماده ارسال به انتشارات می‌شود.

یافتن یک ناشر سرمایه‌گذار

پس از آماده‌سازی اولیه کتاب، اگر کتاب شما از کیفیت بالایی برخوردار بوده و می‌تواند مخاطبان زیادی را جذب کند، بهتر است به‌دنبال ناشری برای سرمایه‌گذاری روی کتاب خود باشید.

چرا‌که در غیر ‏این صورت بایستی کل هزینه‌های طراحی، چاپ و توزیع کتاب را شخصاً پرداخت کنید. برای انجام این کار، قسمت جذابی از کتاب خود (یک‌چهارم کل متن کتاب) را به‌عنوان نمونه به ناشران مختلف ارائه کنید. یک ‏پروپوزال خوب را که شامل موارد ذیل باشد، همراه با نمونه کار خود برای ناشر ارسال کنید:

1. دلیل تألیف یا ترجمه کتاب
2. برتری کتاب مورد‌نظر به کتاب‌های مشابه در بازار
3. مخاطبان هدف خود در بازار
4. انتظار از واکنش بازار

یافتن ناشر برای سرمایه‌گذاری بسیار دشوار است و نیازمند صبر و تحمل زیادی است، به‌ویژه در اوضاع اقتصادی کنونی که صنعت چاپ و نشر کتاب سود‌آوری چندانی ندارد.

اما اگر بتوانید نظر ناشری را برای سرمایه‌گذاری ‏جلب کنید، علاوه بر کاهش هزینه‌ها، اعتمادبه‌نفس شما بسیار بیشتر خواهد شد.

انواع قرارداد با ناشران

معمولاً پس از ارسال فایل کتاب یا نمونه آن برای انتشارات مختلف، هیئت علمی انتشارات مربوطه که متشکل از اهالی قلم و نویسندگان صاحب‌نظر است، پیش‌نویس کتاب شما را بررسی کرده و از نظر کیفیت مورد ارزیابی قرار می‌دهند و بر اساس آن قرار‌دادی را شامل حق‌الزحمه، سود فروش، زمان‌بندی و غیره با شما تنظیم می‌کنند که یکی از سه حالت زیر را خواهد داشت.

چاپ کتاب با سرمایه‌گذاری ناشر

پس از جلب نظر یک ناشر برای سرمایه‌گذاری، قراردادی میان نویسنده و ناشر بسته می‌شود که ‏در آن انتشارات هزینه چاپ کتاب را عهده‌دار می‌شود و درصدی از بهای پشت جلد کتاب را به نویسنده اثر پرداخت می‌کند.

البته در شرایط کنونی رکود بازار کتاب، اغلب مؤسسات انتشاراتی مبلغ ناچیزی را به مؤلف یا مترجم می‌پردازند و در مقابل تمامی عواید حاصل از فروش و تجدید چاپ را از آن خود می‌کنند.

این قرارداد برای افرادی که تنها به‌منظور کسب امتیاز علمی یا شهرت اقدام به چاپ کتاب می‌نمایند و هدف اقتصادی ندارند، بسیار مناسب است.

چاپ کتاب با سرمایه‌گذاری مؤلف

در این حالت تمامی هزینه‌های چاپ کتاب را نویسنده شخصاً می‌پردازد که در این صورت او را ناشر- مؤلف (Self-publishing) می‌نامند و نام ناشر در صفحه شناسنامه کتاب به‌صورت «ناشر ـ مؤلف» درج می‌گردد. البته در اغلب موارد نویسندگان به مؤسسه انتشاراتی اجازه می‌دهند که لوگوی خود را در پشت جلد کتاب چاپ کند تا از اعتبار ناشر نیز استفاده شود.

نویسندگان مشهور که از فروش بالای کتاب خود اطمینان دارند، معمولاً از این روش استفاده می‌کنند. باید توجه داشته باشید که حتی در این نوع قرارداد نیز بخش اندکی از بهای پشت جلد به انتشارات تعلق می‌گیرد.

سرمایه‌گذاری مشترک ناشر و مؤلف

در این قرارداد بخشی از هزینه‌های چاپ، بازاریابی، توزیع، انبار و غیره توسط مؤسسه انتشاراتی و بخشی توسط مؤلف تأمین می‌شود و بر اساس توافق صورت گرفته پس از فروش کتاب درصدی از بهای پشت جلد کتاب که در قرارداد تعیین شده است، به نویسنده تعلق می‌گیرد.

همچنین نویسنده در تجدید چاپ کتاب نیز حق اعمال تغییرات را داشته و مجدداً درصدی از سود فروش به او تعلق می‌گیرد. این نوع قرارداد، برای نویسندگان تازه‌کاری مناسب است که به دنبال کسب سود از کتاب خود هستند.

تحویل فایل کتاب به ناشر

پس از انعقاد قرارداد، فایل نهایی کتاب تحویل انتشارات داده می‌شود تا اقدامات مربوط به ثبت و دریافت مجوز‌ها انجام شود. برای چاپ قانونی یک کتاب در ایران به چهار مجوز نیاز است که شامل موارد زیر هستند:

• شماره انتشار بین‌المللی کتاب (شابک)
• فهرست‌نویسی پیش از انتشار (فیپا)
• مجوز چاپ یا مجوز قبل از چاپ کتاب
• مجوز پخش (اعلام وصول)

برای انجام مراحل اداری چاپ کتاب و اخذ مجوز‌های مذکور دو گزینه پیش روی شما قرار می‌گیرد:

1. مجوز‌های لازم جهت چاپ کتاب را شخصاً دریافت کنید.
2. اخذ مجوز‌های لازم را به انتشارات مورد‌نظر خود محول نمایید.

معمولاً ناشران در زمان کوتاه‌تری می‌توانند مجوز‌های لازم برای چاپ کتاب را اخذ کنند، اما این کار مطمئناً به هزینه‌های شما می‌افزاید.

تصمیم‌گیری در این رابطه به نظر شما و هزینه انتشارات هدف بستگی دارد. اگر گزینه دوم را انتخاب نمودید، باید با انتشارات مورد‌نظر مذاکره کرده و یک قرارداد شفاف تنظیم نمایید و سپس مدارک لازم جهت دریافت مجوز چاپ کتاب را در اختیار مؤسسه انتشاراتی قرار دهید.

دریافت شماره انتشار بین‌المللی کتاب (شابک)

اگر شخصاً برای دریافت شابک اقدام می‌نمایید، لازم است که به نکاتی که در این بخش گفته می‌شود، دقت نمایید.

• شابک یا ISBN چیست؟

شابک یا ISBN مخفف شماره استاندارد بین‌المللی کتاب یا International Standard Book Number است که به تمام کتاب‌هایی که به فروش می‌رسند، اختصاص می‌یابد.

شابک معمولاً یک عدد ۱۰ تا ۱۳ رقمی است و ارقام آن بر اساس یک فرمول ریاضی خاص محاسبه می‌شود و نشانگر اطلاعاتی از قبیل محل نشر کتاب، ناشر و نوبت چاپ کتاب است.

شابک از طریق نماینده‌ سازمان شابک در هر کشوری تعیین می‌شود و در اختیار ناشرین کتاب قرار می‌گیرد. پیگیری فروش کتاب‌های مختلف با استفاده از شابک صورت می‌گیرد، بنابراین برای جلوگیری از هر گونه مشکلی، شماره شابک دریافتی را پیش از استفاده، در سیستم جستجوی شابک چک کنید تا متعلق به کتاب دیگری نباشد.

• مدت‌زمان مورد‌نیاز برای صدور شابک چقدر است؟

تقریباً تمام ناشران همیشه تعدادی شابک در اختیار دارند که آن را به کتاب‌های جدید اختصاص می‌دهند و دریافت شابک بلافاصله انجام خواهد شد، اما اگر ناشر شما فاقد شابک باشد یا شخصاً برای دریافت آن اقدام کنید، تقریباً پس از یک روز کاری شابک برای شما صادر می‌شود.

• چگونه شابک دریافت کنیم؟

در ایران برای دریافت شابک ناشر یا نویسنده باید به خانه کتاب مراجعه کنند. ناشر شابک‌هایی را از خانه کتاب دریافت می‌کند و هر یک را به کتاب جدیدی اختصاص می‌دهد.

در مرحله بعد فرم مربوط به شابک را پر کرده و به خانه کتاب ارسال می‌کند. شما نیز اگر بخواهید شخصاً شابک دریافت کنید، باید همین فرآیند را طی کنید. برای مراجعه به خانه کتاب به آدرس تهران، خیابان انقلاب بین فلسطین و صبای جنوبی، پلاک ۱۰۸۰ مراجعه نمایید.

دریافت فهرست‌نویسی پیش از انتشار (فیپا)

دریافت فیپا و درج آن در کتاب الزامی است، ولی دریافت آن کار چندان دشواری نیست.

• فیپا چیست؟

فیپا مخفف عبارت «فهرست‌نویسی پیش از انتشار» می‌باشد و شامل اطلاعاتی است که در پشت صفحه عنوان کتاب چاپ می‌شوند. در ایران سازمان اسناد و کتابخانه ملی مسئول صدور فیپا است و برای اخذ فیپا باید به این سازمان مراجعه کرد.

• دریافت فیپا چگونه است؟

پس از دریافت و درج شماره شابک در شناسنامه کتاب، فایل کتاب را به‌صورت صفحه‌آرایی شده پرینت گرفته و به‌همراه سی‌دی فایل کتاب و فرم تکمیل‌شده درخواست فیپا به کتابخانه ملی تحویل دهید.

برای دریافت فیپا از کتابخانه ملی به آدرس تهران، بزرگراه حقانی، بعد از ایستگاه متروی میرداماد، بلوار کتابخانه ملی، بخش فیپا مراجعه نمایید.

• دریافت فیپا چقدر طول می‌کشد؟

معمولاً صدور فیپا ۵ تا ۱۰ روز پس از ارائه درخواست توسط متقاضی انجام می‌گردد، اما در برخی مواقع که تعداد درخواست‌ها زیاد است تا ۲۰ روز نیز ممکن است به‌طول بینجامد.

پس از اخذ فیپا، باید پس از مدت کوتاهی بتوانید اطلاعات کتاب خود را در وب‌سایت کتابخانه ملی مشاهده کنید.

پس از دریافت فیپا، لازم است که تمام اطلاعات آن در شناسنامه کتاب درج شوند که معمولاً خود انتشارات این کار را انجام می‌دهد.

در این مرحله یک‌بار دیگر کتاب در اختیار نویسنده قرار می‌گیرد تا کتاب را از نظر نگارشی، صفحه‌آرایی و اطلاعات درج‌شده بازبینی کند.

همچنین پیش از چاپ کتاب، جاافتادگی‌ها، غلط‌های املایی و سایر اشکالات فنی که در مرحله تایپ رخ داده‌اند و از دید ویراستار پنهان باقی مانده‌اند، باید توسط نمونه‌خوان تصحیح ‌شوند. چرا‌که پس از این مرحله، کتاب برای اخذ مجوز به اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی فرستاده می‌شود و دیگر نمی‌توان محتوای کتاب را دست‌کاری کرد.

دریافت مجوز چاپ کتاب (مجوز قبل از چاپ)

دریافت این مجوز از مجوز‌هایی که پیش‌تر در رابطه با آن‌ها صحبت شد، دشوار‌تر بوده و غالباً مدت‌زمانی زیادی را برای صدور نیاز دارد.

• مجوز چاپ کتاب (مجوز قبل از چاپ کتاب) چیست؟

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نسخه کتاب شما را با شناسنامه آن تطبیق داده و محتوای کتاب را از نظر جنبه‌های سیاسی، اخلاقی، مذهبی و غیره بررسی می‌کند.

در صورت تأیید سازمان فرهنگ و ارشاد، ناشر می‌تواند کتاب شما را در شمارگان بالا چاپ کند که به آن مجوز چاپ یا مجوز قبل از چاپ گفته می‌شود.

• دریافت مجوز چاپ کتاب چگونه است؟

برای صدور مجوز چاپ، لازم است که سه نسخه پرینت شده از کتاب، سی‌دی فایل کتاب، اطلاعات مربوط به فیپا و شابک و همچنین طرح رنگی جلد کتاب به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ارسال ‌گردد.

البته ساکنان شهرستان‌ها باید مدارک را به اداره فرهنگ و ارشاد استان خود ارسال کنند. توجه داشته باشید که اگر پیش از نام نویسنده کتاب از القاب (مهندس، دکتر و …) استفاده شود، باید مدرک تحصیلی اثبات‌کننده لقب مربوطه را در پیوست مدارک شناسایی برای فیپا و اداره ارشاد ارسال کنید.

دریافت مجوز پخش (اعلام وصول)

آخرین مجوز لازم برای نشر کتاب مجوز پخش کتاب بوده که در واقع پایان مراحل اداری است.

• مجوز پخش یا اعلام وصول چیست؟

مجوز پخش، مجوزی است که برای پخش و عرضه قانونی کتاب در کتابفروشی‌ها لازم است.

• دریافت مجوز پخش چگونه است؟

پس از چاپ کتاب، لازم است که دو نسخه (به‌ازای هر ۱۰۰۰ نسخه) از کتاب چاپ‌شده را جهت دریافت اعلام وصول به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تحویل بدهید. اگر کتابی مجوز اعلام وصول دریافت نکند، در کتابخانه ملی و وزارت ‏ارشاد ثبت نمی‌شود.

این مسئله سبب می‌شود که نویسنده از امتیازات دانشگاهی و سایر مزایای دریافت اعلام وصول محروم شود و مهم‌تر اینکه پخش کتاب بدون این مجوز غیر‌قانونی بوده و در صورت مشاهده، کتاب مربوطه از کتابفروشی‌ها جمع می‌شود.

• دریافت مجوز پخش چقدر طول می‌کشد؟

مدت‌زمان صدور مجوز پخش به موضوع کتاب وابسته نیست و برای تمام کتاب‌ها ظرف مدت ۲ روز انجام می‌شود.

از آنجایی‌که این مجوز برای برخی ناشران اهمیت چندانی ندارد، گاهی برای دریافت این مجوز اقدام نمی‌کنند یا با تأخیر چندماهه اقدام به دریافت این مجوز می‌کنند.

بنابراین، اگر شخصاً اقدام به دریافت مجوزها نکرده‌اید و این کار را به ناشر سپرده‌اید، باید شش ماه پس از چاپ کتاب خود به سایت کتابخانه ملی مراجعه کنید و عنوان کتابتان را در آنجا جستجو کنید.

اگر کتاب شما مجوز پخش را دریافت کرده باشد، در قسمت وضعیت فهرست‌نویسی بایستی فیپا (فهرست‌نویسی پیش از انتشار) به فاپا (فهرست‌نویسی پس از انتشار) تغییر کرده باشد. در غیر این صورت باید با ناشر خود تماس گرفته و علت را جویا شوید.

چاپ و صحافی کتاب

پس از دریافت مجوز‌ چاپ از وزارت ارشاد و پیش از دریافت مجوز پخش، کتاب به چاپخانه فرستاده خواهد شد که برای چاپ کتاب دو گزینه چاپ دیجیتال و چاپ افست به شما پیشنهاد خواهد شد که بر اساس شمارگان (تیراژ) مورد‌نظر خود باید گزینه مناسب را انتخاب نمایید.

1. چاپ دیجیتال: این نوع چاپ برای چاپ کتاب‌ها با شمارگان کمتر از ۲۰۰ جلد مناسب و به‌صرفه است.
2. چاپ افست: این نوع چاپ برای چاپ کتاب با شمارگان بالاتر از ۱۰۰۰ جلد مناسب و به‌صرفه است.

اما اگر شما قصد داشته باشید که بین ۲۰۰ تا ۱۰۰۰ جلد کتاب چاپ کنید، اغلب ناشران چاپ بالای ۲۰۰ جلد به‌صورت دیجیتال را مقرون‌به‌صرفه نمی‌دانند و از سوی دیگر چاپ زیر ۱۰۰۰ جلد با روش افست نیز صرفه اقتصادی ندارد.

بنابراین بهتر است تعداد تیراژ را کمتر از ۲۰۰ یا بالاتر از ۱۰۰۰ انتخاب کنید. اما اگر در نهایت تعداد شمارگان میان این دو عدد را مد‌نظر داشته باشید، چاپ دیجیتال برای تیراژ زیر ۱۰۰۰ اولویت دارد.

لازم به ذکر است که با توجه به شرایط فعلی بازار کتاب و هزینه‌های بالای انبارداری، اغلب کتاب‌ها با شمارگان پائین و به‌شکل دیجیتال چاپ می‌شوند.

مدت‌زمان چاپ و صحافی کتاب‌هایی با شمارگان پایین در حدود یک هفته و برای کتاب‌هایی با شمارگان بالا و به‌صورت افست از یک هفته تا ۱۰ روز متغیر است.

صحافی جلد کتاب به دو شیوه‌‌ جلد نرم (شومیز) و جلد سخت (گالینگور) انجام می‌پذیرد که امروزه جلد نرم طرفداران بیشتری دارد.

تجدید چاپ

اگر تغییری در محتوای کتاب ایجاد نشود، برای تجدید چاپ تنها به مجوز چاپ اداره ارشاد نیاز است که در مدت کوتاهی صادر می‌شود و هزینه کمتری نیز برای تجدید چاپ پرداخت می‌شود، ولی در صورت ایجاد هر گونه تغییری باید مراحل ذکرشده از ابتدا انجام شوند و هزینه همانند چاپ اول خواهد بود.

برای ثبت سفارش ترجمه کتاب ‏یا اطلاع از هزینه ترجمه کتاب می‌توانید به وب‌سایت انتشارات یادگار عمر مراجعه نموده یا با شماره تلفن‌ صفحه تماس با ما، تماس بگیرید.